Rząd Tuska naprawi błąd dopiero w 2026? Ponowne przeliczenie emerytur i rent rodzinnych

Spis treści

1. Emerytury czerwcowe – w czym problem? Ponowne przeliczenie emerytur i rent rodzinnych z lat 2009-2019
2. Waloryzacja składek – sedno problemu
3. Niesprawiedliwość systemu
4. Częściowe rozwiązanie od 2020 roku
5. Kto został poszkodowany
6. Projekt ustawy naprawczej
7. Zakres przeliczenia świadczeń
8. Jak ZUS ponownie obliczy wysokość świadczenia
9. Harmonogram wejścia w życie ustawy
10. Na jakie pieniądze mogą liczyć „czerwcowi” emeryci
11. Projekt poselski przewiduje wyrównanie około 15 tys. zł

Emerytury czerwcowe – w czym problem? Ponowne przeliczenie emerytur i rent rodzinnych z lat 2009-2019

Osoby urodzone po 31 grudnia 1948 r., które przechodziły na emeryturę od 1 stycznia 2009 r., zostały objęte nowym systemem emerytalnym. W związku z tym wysokość ich emerytur zależała od kwoty wpłaconych składek. Wysokość emerytury ustalano według nowych zasad wymiaru jako wynik podzielenia podstawy obliczenia przez średnie dalsze trwanie życia osoby przechodzącej na emeryturę.

Podstawą obliczenia takiej emerytury była suma kwot zwaloryzowanych składek na ubezpieczenie emerytalne zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego po 31 grudnia 1998 r. oraz kapitał początkowy obliczony za okres ubezpieczenia przed 1999 r. Do podstawy obliczenia emerytury dla osoby będącej członkiem otwartego funduszu emerytalnego wliczano również zwaloryzowane środki zewidencjonowane na subkoncie.

Waloryzacja składek – sedno problemu

Czynnikami wpływającymi na wysokość tych emerytur były:

• wydłużenie aktywności zawodowej poza wiek emerytalny oraz
• sposób waloryzacji składek emerytalnych i kapitału początkowego stanowiących podstawę obliczenia emerytury.

Waloryzację przeprowadzano co roku do momentu zgłoszenia przez ubezpieczonego wniosku o emeryturę.

W przypadku ustalania wysokości emerytury w okresie od stycznia do maja i od lipca do grudnia danego roku składki zapisane na koncie ubezpieczonego po 31 stycznia roku, za który przeprowadzono ostatnią waloryzację roczną, podlegały dodatkowo waloryzacjom kwartalnym. Jednak gdy wysokość emerytury ustalano w czerwcu danego roku, kwota składek poddana ostatniej waloryzacji rocznej nie podlegała dodatkowym waloryzacjom kwartalnym. Dlaczego? Ponieważ została już zwaloryzowana za poprzedni rok od 1 czerwca roku, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę.

Niesprawiedliwość systemu

Z tego powodu przejście na emeryturę w czerwcu mogło być mniej korzystne niż w pozostałych miesiącach drugiego kwartału danego roku. Istniała więc różnica w sposobie obliczania emerytur dla osób przechodzących na emeryturę w czerwcu w porównaniu do osób przechodzących na nią w innych miesiącach – tym pierwszym ustalano świadczenie emerytalne w niższej kwocie, co było dla emerytów „czerwcowych” niesprawiedliwe.

Częściowe rozwiązanie od 2020 roku

Od 2020 roku w przypadku ustalania wysokości emerytury w czerwcu waloryzację składek stanowiących podstawę obliczenia emerytury zaczęto przeprowadzać w taki sam sposób jak przy ustalaniu wysokości emerytur majowych, o ile było to dla ubezpieczonego korzystniejsze. Dzięki temu podstawa wymiaru emerytury ustalona na dzień 1 czerwca 2020 r. nie była już niższa od ustalonej na dzień 31 maja tego roku.

Problem został więc rozwiązany w przypadku emerytów przechodzących na emeryturę w czerwcu 2020 roku i później, ale nadal poszkodowane pozostawały osoby, które przeszły na emeryturę w czerwcu w latach 2009-2019.

Kto został poszkodowany

Poszkodowani zostali wszyscy ubezpieczeni urodzeni po 31 grudnia 1948 r., którzy wystąpili o emeryturę w czerwcu w latach 2009-2019, a ich emerytura została ustalona z zastosowaniem art. 25a ust. 2 pkt 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w brzmieniu obowiązującym przed wejściem w życie ustawy nowelizującej z 2021 r. Tym osobom przyznano emeryturę na mniej korzystnych warunkach niż tym, które w latach 2009-2019 przechodziły na nią w innych miesiącach niż czerwiec.

Projekt ustawy naprawczej

Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej opracowało projekt ustawy, dzięki której sytuacja świadczeniobiorców, którym przyznano emeryturę lub rentę rodzinną w czerwcu w latach 2009-2019, zostanie zrównana z sytuacją świadczeniobiorców, którym przyznano świadczenie w kolejnych latach. Ustawa ta nosi nazwę „ustawy o ustalaniu wysokości emerytur z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ustalonych w czerwcu w latach 2009–2019 oraz rent rodzinnych po ubezpieczonych, którym ustalono emerytury w czerwcu w latach 2009–2019".

Zakres przeliczenia świadczeń

Ustawa umożliwia świadczeniobiorcom ponowne przeliczenie:

• emerytur ustalonych w czerwcu w latach 2009-2019 na podstawie ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych,
• rent rodzinnych przysługujących uprawnionym osobom po ubezpieczonych, którym przyznano emerytury w czerwcu w latach 2009-2019,
• rent rodzinnych przysługujących uprawnionym osobom po ubezpieczonych, którzy osiągnęli powszechny wiek emerytalny (60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn) i zmarli w czerwcu w latach 2009-2019, nie mając przyznanego prawa do emerytury.

Jak ZUS ponownie obliczy wysokość świadczenia

Zasady przeliczenia:

1. ZUS zastosuje zasadę, zgodnie z którą waloryzację składek przy ustalaniu emerytury w czerwcu danego roku dokona w taki sam sposób jak przy ustalaniu wysokości emerytury w maju danego roku, jeżeli będzie to korzystniejsze dla ubezpieczonego.
2. Następnie ustalona w ten sposób wysokość emerytury i renty rodzinnej będzie podlegać waloryzacji na zasadach obowiązujących po dniu przyznania emerytury lub renty rodzinnej.

Harmonogram wejścia w życie ustawy

Ze względu na to, że w budżecie na 2025 r. nie przewidziano środków na realizację ustawy, termin jej wejścia w życie przesunięto na 1 stycznia 2026 r. Zdecydowano również, że ustalenie nowej wysokości świadczeń zostanie przez ZUS dokonane z urzędu (a nie na wniosek) w terminie 3 miesięcy od wejścia w życie ustawy. Za okres między pierwotnie planowaną datą wejścia w życie ustawy (1 lipca 2025 r.) a datą, w której zostanie ustalone świadczenie w nowej wysokości (czyli za okres co najmniej 6 miesięcy), ZUS wypłaci wyrównanie. Wyrównanie to będzie różnicą pomiędzy kwotami świadczeń w nowej wysokości a kwotami wypłaconych świadczeń w okresie tych 6 miesięcy.

Uwaga! Podwyżki bieżących świadczeń emerytalno-rentowych ZUS dokona z urzędu w terminie 3 miesięcy od wejścia w życie ustawy, najpóźniej do końca marca 2026 r. Istnieje gwarancja, że ustalona w ten sposób emerytura lub renta rodzinna nie będzie niższa niż wypłacana dotychczas.

Na jakie pieniądze mogą liczyć „czerwcowi” emeryci

Emeryci czerwcowi oraz renciści rodzinni po tych emerytach nie otrzymają kilkunastu tysięcy złotych jednorazowego wyrównania za lata wypłaty zaniżonych świadczeń. Nie będzie im ono przysługiwać. Otrzymają podwyżkę bieżących świadczeń emerytalno-rentowych, a jedyne wyrównanie, na jakie mogą liczyć, to wyrównanie za 6 miesięcy wynikające z przesunięcia terminu wejścia w życie ustawy z 1 lipca 2025 r. na 1 stycznia 2026 r.

Ile to będzie realnie? Konkretnie poszkodowani przez lata emeryci „czerwcowi” i renciści rodzinni po nich zyskają:

• podwyżkę emerytury o około 160 zł oraz
• jednorazowe wyrównanie w wysokości około 1000 zł.

Projekt poselski przewiduje wyrównanie około 15 tys. zł

Projekt poselski ustawy rozwiązujący problem emerytów „czerwcowych” przewiduje wypłatę emerytom „czerwcowym” i rencistom rodzinnym po tych emerytach niemal 15 tys. zł wyrównania oraz podwyżkę bieżących świadczeń. Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych złożyła grupa posłów PiS. Zakłada on rozwiązanie, którego nie ma w projekcie rządowym: wypłatę wyrównania w sytuacji, gdy ponownie ustalona wysokość przyznanej emerytury jest wyższa od dotychczas wypłacanej. To wyrównanie miałoby być różnicą między sumą kwot emerytur przysługujących po ponownym przeliczeniu w okresie od dnia podjęcia wypłaty przyznanej emerytury do dnia wydania decyzji o ponownym przeliczeniu (z uwzględnieniem waloryzacji) a sumą kwot wypłaconych w tym okresie.

Uwaga! Obecnie procedowane są dwa różne projekty ustaw. Projekt rządowy gwarantuje tylko ograniczone wyrównanie, podczas gdy projekt poselski PiS oferuje pełne wyrównanie za wszystkie lata zaniżonych wypłat. Ostateczny kształt ustawy będzie zależał od dalszych prac parlamentarnych.

Konkretne kwoty w projekcie poselskim

Projekt poselski przewiduje następujące pieniądze:

• w 2025 r. – jednorazowe wyrównanie 14 797 zł (nie uwzględniając odsetek) oraz 160 zł netto miesięcznie,
• w 2026 r. – 159 zł netto miesięcznie,
• począwszy od 2027 r. – nieznana jeszcze kwota miesięcznego wyrównania.